Tiểu phẩm:
CON ĐƯỜNG “Ý ĐẢNG - LÒNG DÂN”
Nội dung: Thực hiện dân chủ ở cơ sở - Quyền tham gia ý kiến của Nhân dân theo Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022 – Một trong các tiêu chí cấp đạt chuẩn tiếp cận pháp luật.
NHÂN VẬT
- Ông Ba Quân - 60 tuổi - Trưởng ban công tác Mặt trận ấp
- Anh Thừa - 40 tuổi - Cán bộ xã phụ trách dân vận xã
- Chị Thảnh - 30 tuổi - Phó Bí thư Xã đoàn
- Bà Năm Chòi - 62 tuổi - Người dân
- Ông Sáu Lôi - 65 tuổi - Người dân
- Ông Hai Râu và bà Tư Bửu - Người dân
- Người dân 1 (cao tuổi); người dân 2 (trẻ tuổi) và một số người dân khác.
NỘI DUNG
(CẢNH 1)
(Bối cảnh: Cuối buổi chiều tại nhà văn hóa ấp - Nơi diễn ra cuộc họp dân. Trên sân khấu, bàn ghế được kê ngay ngắn. Bảng “MỜI HỌP DÂN GÓP Ý DỰ THẢO PHƯƠNG ÁN MỞ RỘNG TUYẾN ĐƯỜNG LIÊN ẤP” được treo ngay ngắn. Chị Thảnh đang dọn bánh, nước... ông Ba Quân bưng thùng phiếu góp ý ra đặt trang trọng).
Ông Ba (đặt thùng phiếu xuống, lẩm bẩm): Phải đặt ngay ngắn như vầy mới ra vẻ dân chủ chớ! Lần này xã yêu cầu lấy ý kiến kỹ lưỡng, có ghi biên bản, có kiểm tra chéo nữa. Không còn chuyện làm cho có rồi “xin lỗi bà con” nữa…
Chị Thảnh: Lần này con đăng thông báo góp ý trên Zalo, rồi gửi kèm link góp ý online luôn. Ai bận, không đi họp thì vẫn góp ý được.
Ông Ba: Ừ, đám trẻ giờ siêng thiệt. Mấy bữa trước có thằng Ất, nó ở Sài Gòn mà cũng gọi về hỏi “đường mở hướng nào” vì có đất cha mẹ để lại. Nó nói sẽ góp ý qua mạng. Tưởng ở xa thì không quan tâm, ai dè…
(Tiếng bước chân gấp gáp. Bà Năm Chòi từ xa đi vào, tay chống nạnh, sắc mặt hơi căng)
Bà Năm: Cậu Ba ơi!... Tui nghe nói hôm nay họp dân bàn chuyện mở đường mà nghe đâu mấy ổng tính mở ngay bên phần đất của tôi phải hôn?
Ông Ba: Ủa, chị Tám tới sớm vậy? Đúng rồi, bàn chọn phương án mở rộng tuyến chính. Có 2 hướng: một là phía bên đất nhà chị, hai là hướng bên nhà anh Sáu Lôi đó chị.
Bà Năm: Vậy là thiệt rồi! Cái đường bên tôi tuy rộng, nhưng sát nhà. Mở đường là mất hết hàng rào, rồi cây kiểng tùm lum... Cái đó là tiền tôi dành dụm, chớ phải của ai cho đâu?
Chị Thảnh (nhẹ nhàng): Bác Năm ơi!... Hôm nay mình chỉ mới lấy ý kiến thôi mà, không phải quyết định luôn đâu. Chính quyền sẽ dựa theo góp ý của bà con mình.
Bà Năm: Ý kiến hả? Hồi mấy năm trước, tôi góp ý vụ quy hoạch chợ mới, ai nghe đâu? Họp thì nhiều mà làm theo ý dân thì ít.
Ông Ba: Chị Năm nói vậy cũng phải. Nhưng giờ khác rồi. Từ khi có Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở 2022, những ý kiến dân phải được ghi chép, lưu hồ sơ, còn công khai kết quả lấy ý kiến nữa đó chị.
(Ông Sáu Lôi đi vào, tay đút túi quần, vẻ lơ đễnh)
Ông Sáu (cười nửa miệng): Chào mọi người!... Tôi nghe có họp là tôi tới... để coi chính quyền mình hôm nay “đổi mới” tới đâu?
Ông Ba: Anh Sáu tới rồi hả, ngồi đi anh! Hôm nay ấp mình họp dân để phát phiếu lấy ý kiến về hướng mở rộng đường, anh cho ý kiến rồi bỏ vào thùng phiếu…. ai cũng có quyền ngang nhau.
Ông Sáu (nhướng mày): Góp ý hả? Có như mấy lần trước không? Góp rồi im re, sau đó làm ngược lại. Tôi nói rồi, mấy cái này tôi không quan tâm.
Bà Năm (liếc xéo): Nói vậy là trốn trách nhiệm! Không quan tâm thì sau này đừng có thắc mắc tại sao chính quyền làm không đúng theo ý tôi à?
Ông Sáu (cười khẩy): Trách nhiệm là của mấy người cán bộ kia kìa. Còn tôi là dân, tôi chỉ chờ coi chính quyền có làm thật lòng hay không thôi.
Chị Thảnh: Dạ, bác Sáu ơi!... Lần này tụi con được tập huấn đầy đủ, mỗi ý kiến đều được tổng hợp. Nếu chú ngại viết, con sẽ giúp… chú cứ nói, con ghi lại giùm chú.
Ông Ba: Pháp luật giờ đâu còn là hình thức. Làm cho dân, mà không nghe dân thì sao được anh?... Đồng ý hay không cũng phải nói ra, chứ im ru thì ai biết mà làm hả anh Sáu?
Sẵn đây, tôi và cháu Thảnh sẽ nói cho anh và chị nghe những hình thức để Nhân dân tham gia ý kiến được pháp luật thực hiện dân chủ ở cơ sở quy định như thế nào để 02 người phát huy quyền làm chủ của mình.
Chị Thảnh: Dạ, theo Điều 26 - Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022, Nhân dân tham gia ý kiến thông qua các hình thức như sau:
- Hội nghị trao đổi, đối thoại giữa Ủy ban nhân dân cấp xã với Nhân dân.
- Tổ chức cuộc họp của cộng đồng dân cư.
- Phát phiếu lấy ý kiến của hộ gia đình.
Ông Ba: - Thông qua hòm thư góp ý, đường dây nóng (nếu có).
- Thông qua Ban công tác Mặt trận ở thôn, tổ dân phố và các tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở.
- Thông qua Cổng thông tin điện tử, trang thông tin điện tử của chính quyền địa phương cấp xã.
Chị Thảnh: - Thông qua mạng viễn thông, mạng xã hội hoạt động hợp pháp theo quy định của pháp luật, bảo đảm phù hợp với mức độ ứng dụng công nghệ thông in tại cấp xã, tại thôn, tổ dân phố.
Ông Ba: - Tổ chức đối thoại, lấy ý kiến công dân là đối tượng thi hành đối với nội dung Dự thảo quyết định hành chính có nội dung xác lập nghĩa vụ hoặc làm chấm dứt, hạn chế quyền, lợi ích của đối tượng thi hành là công dân trên địa bàn cấp xã.
Anh Thừa (đi vào): Bà con đến đông đủ rồi chú Ba ơi!...
Ông Ba: Mời, mời bà con vào đây chúng ta tiến hành cuộc họp!...
(Người dân ngồi thành từng nhóm, xôn xao bàn tán. Trên sân khấu là bàn đại biểu gồm ông Ba Quân, anh Thừa và chị Thảnh ngồi điều hành. Một góc là bàn phát phiếu góp ý, hòm thư góp ý đặt trang trọng).
Anh Thừa (đứng dậy - phát biểu): Kính thưa bà con! Hôm nay chúng ta cùng tham gia góp ý cho Dự thảo phương án mở rộng tuyến đường liên ấp. Có hai phương án:
- Một là mở đường sang TRÁI - qua đất của một số hộ, trong đó có hộ cô Năm Chòi.
- Hai là sang PHẢI - qua đoạn đất sát mương, nơi có đất trồng rau màu của hộ bác Sáu Lôi.
Cả hai phương án đều có ưu, nhược điểm. Chúng tôi mong nhận được ý kiến trung thực, cụ thể của bà con. Ai không viết được, chúng tôi hỗ trợ ghi lại. Ý kiến nào cũng có giá trị như nhau!
(Mọi người bàn tán xôn xao)
Bà Năm (bức xúc - đứng bật dậy): Tôi xin phép nói trước! Tôi cực lực phản đối mở hướng trái. Tôi già rồi, không thể chịu nổi cảnh dời hàng rào, mất cây ăn trái. Cái đường đó giờ vẫn chạy được, cần gì phá?
Ông Sáu (cười khẩy): Nếu đường đó tốt, sao mỗi lần mưa là xe chết máy? Có nhớ năm rồi nước lên, cái xe chở cháu bà bị lội giữa đường không?
Bà Năm: Nhưng mở qua bên ông thì lấn đất trồng rau màu, còn sát mương, nước rút chậm. Làm xong rồi hư ai chịu?
Ông Sáu (châm chọc): Làm đường bên nào cũng có người mất quyền lợi. Nhưng bà lúc nào cũng phản đối, bất kể đúng sai.
(Một người dân là ông Hai Râu, chen lên, giọng thì thào nhưng cố tình để người khác nghe thấy)
Ông Hai Râu (xúi giục): Bà Năm Chòi à, tui nghe phong phanh mở bên trái là có “phần bồi thường lớn”. Coi chừng người ta nhắm chỗ bà cố tình đó, chớ không đơn giản đâu.
Bà Năm (giật mình): Cái gì, bồi thường hả? Ai bồi thường, có giấy trắng - mực đen không?
Ông Hai Râu: Tôi đâu dám nói chắc... Nhưng mấy lần trước, ai bị thu hồi đất thì “được lo” gì đó... Biết đâu lần này cũng vậy?
(Không khí bắt đầu căng thẳng. Một vài người dân xầm xì xung quanh - chị Thảnh bước nhanh tới)
Chị Thảnh: Bác Hai, xin bác nói có căn cứ. Việc lấy ý kiến là minh bạch, không ai “nhắm” ai cả. Phát tán tin không rõ nguồn gốc dễ gây mất đoàn kết trong dân đó bác.
Anh Thừa: Chúng tôi cam kết: Mọi thông tin liên quan đến quy hoạch, đền bù nếu có, sẽ công khai, theo quy định pháp luật. Không có chuyện ưu tiên hay giấu giếm.
Bà Năm (nói lớn): Tôi không sợ ai bồi thường hay không, nhưng tôi không đồng ý mất đất! Không thể cứ thấy nhà tôi thuận đường là kêu “hy sinh vì cộng đồng” hoài!
Ông Sáu: Còn tôi thì nói luôn: Mở bên tôi thì tôi cũng mất đất. Nhưng tôi sẵn sàng nếu bà con chọn vậy. Đừng lấy danh “vì dân” mà né tránh, ai cũng phải góp phần!
Bà Năm: Ông nói hay lắm mà có chắc không, hay chỉ nói miệng lấy tiếng?
Ông Sáu (tiến lại gần bà Năm Chòi): Vậy bữa nay, mình hai người, cùng ký vô phiếu. Ai cũng như ai, dân chủ là dân nói, không phải dân hù!
Ông Ba: Bà con bình tĩnh!... Chúng ta đang họp dân, không phải đấu khẩu! Ai cũng có quyền phát biểu, nhưng xin giữ nghĩa tình làng xóm. Ai sai, ai đúng, phiếu dân sẽ quyết!
Người dân 1 (người cao tuổi - ngồi hàng sau phát biểu): Mấy ông bà to tiếng, tụi tui nhỏ không dám nói. Nhưng tôi chỉ mong có đường sạch, đỡ lội sình. Chọn hướng nào ít hư hao, dân đi được là tôi mừng rồi!...
Người dân 2 (người trẻ tuổi): Mấy bữa nay thấy mấy em học sinh đi xe đạp bị trượt té, tôi muốn có đường mới lắm rồi. Bên nào mở cũng được, nhưng phải nghe dân!
(Không khí dịu xuống. Ông Ba Quân lấy phiếu, phát cho từng người. Chị Thảnh đi cùng, hỗ trợ người lớn tuổi ghi chép).
(Lúc này sân khấu chi ra thành nhiều nhóm nhỏ tụ tập - không khí có phần căng thẳng, chia rẽ rõ rệt…Sau đó chị Thảnh và anh Thừa đang tổng hợp phiếu bên trong. Bên ngoài người dân bàn tán sôi nổi, có cả mâu thuẫn ngấm ngầm).
(Nhóm 1: Phe ủng hộ mở đường phía bên nhà bà Năm Chòi gồm: Bà Năm Chòi, ông Hai Râu, bà Tư Bửu và một số người dân phía nhà bà Năm Chòi)
Bà Năm: Tôi nói thiệt, tụi mình mà không lên tiếng mạnh, thì thiệt thân. Đất bị giải tỏa là mình, còn được hưởng thì cả xóm cùng nhau hưởng.
Ông Hai Râu (thêm dầu vào lửa): Mở bên trái là “vừa mắt” mấy ông cán bộ vì thẳng, đẹp, dễ làm báo cáo. Nhưng ai thiệt? Toàn những hộ dân phía bên trái này thôi!
Bà Tư Bửu: Theo tôi thì Bà Năm nên viết đơn kiến nghị riêng. Có cả vài chục người ở khu mình không đồng tình là chính quyền sẽ chọn bên kia thôi!
Bà Năm: Phải chi xã chịu họp riêng với tổ tụi mình! Cái gì cũng nói “ý kiến chung” mà toàn nghe nhóm bên kia.
(Nhóm 2: Phe ủng hộ mở sang phải - bên phần đất ông Sáu Lôi gồm: ông Sáu Lôi, bà Út và một số hộ dân khác)
Ông Sáu (đứng giữa nhóm, giọng quả quyết): Mình nghèo, nhưng cũng biết đúng sai. Mở bên này ít tốn tiền, dân đi thuận lợi. Bên bà Năm Chòi mở thì giải tỏa nhiều, tốn ngân sách. Làm đường mà lãng phí vậy sao được?
Bà Út (do dự): Nhưng cũng có hộ trồng rau màu bên này. Nếu làm, mình có được hỗ trợ hay không?
Người dân 2: Tôi có đọc Luật rồi, nếu bị ảnh hưởng trực tiếp thì được lấy ý kiến riêng và được hỗ trợ theo quy định. Nhưng chỉ khi mình có ý kiến và đề nghị rõ ràng.
Ông Sáu: Ờ, nói vậy tôi mới thấy im lặng là mất quyền. Lần này có luật, phải tận dụng thôi!
Chị Thảnh (đi ra - gọi lớn): Bà con ơi, ai còn ý kiến bổ sung thì nộp trong hôm nay cho tụi cháu tổng hợp luôn?
Bà Năm: Tôi muốn nộp kiến nghị riêng, không chung trong thùng phiếu đó.
Chị Thảnh: Dạ bác Năm, ý kiến nào cũng được ghi riêng trong biên bản. Mỗi phiếu được mã hóa và lưu theo số, không ai bị gộp ý. Nếu bác cần, con photo phiếu góp ý để bác giữ bản sao?
Ông Hai Râu: Cái kiểu này thì cũng như mọi lần: ai lớn tiếng, ai quen biết thì được ưu tiên. Còn dân bình thường thì góp ý cũng vô ích thôi.
Chị Thảnh: Bác Hai à, chúng ta đang thực hiện theo Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022. Mỗi ý kiến đều có biên bản, được lưu trữ, công khai kết quả. Nếu bác có bằng chứng ai “ưu tiên”, con mời bác cùng giám sát quy trình tổng hợp với con.
Người dân 1: Ờ, trước giờ đâu ai mời mình giám sát. Giờ nghe vậy cũng mừng…
Bà Út (quay sang nhóm bà Năm Chòi): Thay vì chia phe, hay là tụi mình cùng lên tiếng theo cách xây dựng? Đề xuất phương án kết hợp, ví dụ mở bên phải nhưng có giải pháp tránh đất trồng rau màu?
Chị Thảnh: Ý kiến cô Út rất hay và sát đáng! Ai cũng có quyền đề xuất phương án điều chỉnh. Không ai bị “bỏ rơi” nếu mình chịu lên tiếng!
(Tiếng chuông tin nhắn vang lên. Người dân 2 xem và đưa điện thoại cho chị Thảnh xem)
Người dân 2: Chị Thảnh, em có người bạn ở thành phố Hồ Chí Minh gửi góp ý qua Zalo của ấp. Ảnh còn gửi ảnh bản đồ, đề xuất giữ lại góc cây đa nếu mở đường bên phải.
Chị Thảnh (xem): Hay quá!... Bà con mình đi làm ăn và góp ý từ xa cũng được ghi nhận.
Bà Út: Chị Tám và mọi người thấy chưa? Bà con mình dù đi làm xa vẫn tham gia góp ý để thể hiện quyền dân chủ, còn mình ở địa phương phải trực tiếp tham gia chớ không thể thờ ơ được.
(Ông ba Quân và anh Thừa đi ra)
Ông Ba: Kính thưa bà con!... Sau khi hoàn tất quá trình lấy ý kiến theo quy định của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022, chúng tôi xin công bố kết quả. Tổng cộng có 312 hộ tham gia góp ý:
- Phương án mở sang PHẢI - qua phần đất nhà anh Sáu Lôi, ít giải toả được 198 phiếu đồng thuận.
- Phương án mở sang TRÁI - qua đất gần nhà chị Năm Chòi được 86 phiếu.
- 28 phiếu có ý kiến riêng, đề xuất điều chỉnh, bổ sung thêm cống thoát nước, giữ cây xanh, và hạn chế ảnh hưởng đất trồng rau màu.
(Cả hội trường xôn xao. Ánh mắt các nhân vật chính lướt nhanh qua nhau. Nhóm ông Sáu mừng rỡ, bà Năm Chòi sững sờ)
Bà Năm (lặng người vài giây, rồi chậm rãi đứng dậy): Vậy là... hướng bên nhà tôi không được chọn... đúng như phiếu góp ý của nhóm mình. Có lẽ... cái mình nghĩ đúng, chưa chắc đã đúng với số đông.
Bà Sửu: Đó, chị thấy không, nhờ chị phản đối mạnh, giờ xã bổ sung thêm mấy cái cống, giữ lại cây xanh luôn kìa!...
Anh Thừa: Đúng vậy thưa bà con. Những góp ý quý báu, dù thiểu số, cũng được ghi nhận. Cụ thể: Dự án sẽ giữ nguyên hàng cây xanh, xây cống ngầm tại các đoạn trũng, không đụng đất trồng rau màu sát mương. Những điều này đến từ phiếu góp ý của chú Sáu, bác Năm, cô Út và cả bà con. Xin cảm ơn mọi người đã nói lên tiếng nói của mình!...
Ông Sáu (giọng đầy cảm xúc): Thưa bà con! Tôi... tôi cũng xin nói vài lời. Trước đây tôi luôn nghĩ “mình góp ý cũng chẳng ai nghe”. Mấy ông cán bộ chắc chỉ làm cho có. Nhưng lần này, tôi góp ý... rồi thấy họ sửa thật, lắng nghe thật...(Nghẹn lại một chút, rồi dõng dạc): Tôi xin rút lại mấy lời hoài nghi trước đây! Từ nay, tôi sẽ vận động người dân góp ý cho chính quyền nhiều hơn để thể hiện quyền làm chủ của mình.
Bà Út: Tôi cũng thấy mình nên tham gia nhiều hơn. Trước nay im lặng vì nghĩ không ai cần mình. Giờ mới biết, mỗi tiếng nói là một viên gạch xây con đường chung.
Người dân 2: Bạn con góp ý qua Zalo mà cũng được ghi nhận. Đúng là dân chủ kiểu mới - từ xa vẫn có tiếng nói quê nhà!
Chị Thảnh: Dân chủ ở cơ sở không phải là họp cho có, mà là để mọi người có cơ hội thể hiện chính kiến, cùng xây dựng, cùng giám sát. Và quan trọng nhất là cùng thụ hưởng!
Ông Ba (kết lại): Kết quả hôm nay không phải “ai thắng ai thua”. Mà là sự thắng lợi của tinh thần dân chủ, của “dân biết - dân bàn - dân làm - dân kiểm tra và dân thụ hưởng”!
(Nhạc nền nổi lên nhẹ nhàng - Mọi người vỗ tay hoan hô)
(CẢNH 2)
(Ba tháng sau - tại buổi lễ khánh thành ở Nhà văn hóa ấp. Phía trước là con đường láng mịn, hai bên có cây xanh, cống thoát nước hoàn chỉnh… người dân đến cười nói rộn ràng…)
(Nhạc nền vui tươi, không khí rộn ràng)
Ông Sáu: Hồi đó ai mà nói với tôi góp ý xây được con đường đẹp như vầy, tôi cười vô mặt. Giờ thấy rồi, từ một lá phiếu nhỏ mà cả xóm hưởng lớn...
Bà Năm (đi tới): Trời đất ơi! Anh Sáu giờ nói nghe “có hậu” dữ hen. Ông còn nhớ hồi lúc họp dân hông? Lúc đó ông với tui tưởng đâu… sắp kiện nhau luôn đó!
Ông Sáu: Ờ thì hồi đó chưa hiểu nhau. Giờ mới thấy cãi đúng chỗ, góp ý đúng cách, cái gì cũng ra!
Chị Thảnh (đến): Con chào bác Sáu và bác Năm! Đường mới đẹp quá, mỗi đoạn có góp ý, giờ là sản phẩm chung của cả xóm mình đó hai bác!
Bà Năm (gật đầu): Đúng rồi!....
Ông Sáu: Tôi mất 2 mét đất, nhưng được thêm lòng tin với chính quyền. Có con đường cho con cháu đi học an toàn, tui thấy nhẹ lòng và an tâm.
Anh Thừa (đi đến): Hôm nay xã tổng kết mô hình dân chủ ở cơ sở tại ấp mình, được đề xuất là điển hình tốt. Lãnh đạo huyện sẽ về khảo sát... nhờ vậy, mấy ấp khác cũng muốn học cách lấy ý kiến, công khai như ấp mình.
Bà Năm: Vậy phải nói… xóm mình làm mẫu là nhờ tụi tui “nhiệt tình cãi” đó nghen!
Ông Sáu: Ờ, mà cãi đúng luật, cãi có xây dựng, mới nên chuyện!
Người dân 2: Từ những tin nhắn góp ý trên Zalo đã mang lại giá trị thật sự. Em sẽ kêu gọi bạn trẻ khác quan tâm nhiều hơn tới họp dân, tới quyền làm chủ của mình.
Người dân 1: Trước đây tôi nghĩ “ý kiến dân” chỉ để hình thức. Giờ mới thấy, có luật là có quyền - miễn mình nói ra.
Ông Ba: Kính thưa bà con!... Hôm nay xã tổ chức “LỄ KHÁNH THÀNH CON ĐƯỜNG DÂN Ý - DÂN LÀM - DÂN HƯỞNG”. Đây là biểu tượng của tinh thần đoàn kết, dân chủ và trách nhiệm công dân.
Chị Thảnh: Vì mỗi người dân là một chủ thể. Dân chủ không tự nhiên có, mà đến từ tiếng nói của mỗi chúng ta. Một lá phiếu, một ý kiến, là viên gạch xây nên con đường tương lai.
Anh Thừa: Dân với Đảng một lòng, góp sức dựng xây quê hương. Từ lời nói chân thành, hóa con đường vững chắc. Dân chủ không xa vời, mà từ chính mái nhà ta!
(Mọi người cùng đồng thanh)
THỰC HIỆN DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ – HƯỚNG ĐẾN XÃ ĐẠT CHUẨN TIẾP CẬN PHÁP LUẬT - TRÁCH NHIỆM VÀ QUYỀN LỢI CỦA MỖI CÔNG DÂN!
(Nhạc nền cao trào, rộn ràng)
- HẾT -